พระบรมมหาราชวัง (อังกฤษ : Grand Palace) หรือพระราชวังพระนคร เป็นสถานที่ประทับขององค์พระมาหกษัตริย์ในสมัยรัตนโกสินทร์ ตั้งแต่รัชสมัยขององค์พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช กระทั่งถึงรัชสมัยขององค์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ตั้งอยู่ ณ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

สถานที่ตั้งและอาณาเขต

ในปัจจุบันพระบรมมหาราชวังตั้งอยู่ที่แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร โดยมีอาณาบริเวณติดต่อกับสถานที่สำคัญๆ ต่างๆ ดังต่อไปนี้

• ทางทิศเหนือ : อยู่ติดกับท้องสนามหลวง
• ทางทิศตะวันออก : อยู่ติดกับกระทรวงกลาโหม
• ทางทิศใต้ : อยู่ติดกับวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร (วัดโพธิ์)
• ทางทิศตะวันตก : ติดกับแม่น้ำเจ้าพระยา

แต่เดิมในสมัยขององค์พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ในตอนแรกสร้างนั้นมีเนื้อที่อยู่ทั้งหมด 132 ไร่ และในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงโปรดเกล้าฯ ให้ขยายเขตพื้นที่ออกไปอีก 20 ไร่ 2 งาน จึงมีพื้นที่รวมเป็น 152 ไร่ 2 งาน กระทั่งถึงยุคปัจจุบัน ผังของพระบรมมหาราชวังได้ยึดถือเอาแบบอย่างของพระราชวังหลวงสมัยกรุงศรีอยุธยา คือสร้างให้ติดแม่น้ำ หันหน้าไปทางทิศเหนือโดยให้มีแม่น้ำเจ้าพระยาอยู่ทางทิศตะวันตก แล้วให้กำแพงเมืองด้านข้างแม่น้ำเป็นกำแพงชั้นนอกของพระบรมมหาราชวัง และมีวัดพระศรีรัตนศาสดาราม (วัดพระแก้วมรกต) พระอารามหลวงในพระราชวังเป็นไปตามแบบวัดพระศรีสรรเพชญ์ของกรุงศรีอยูธยา โดยตั้งอยู่ทางทิศตะวันออก

เขตพระราชฐาน

เขตพระราชฐานนั้นจะแยกส่วนออกจากบริเวณพระอารามหลวงคือวัดพระศรีรัตนศาสดาราม แล้วแบ่งเขตพระราชฐานออกเป็น 3 ส่วน ซึ่งได้แก่

เขตพระราชฐานชั้นหน้า : โดยนับตั้งแต่ประตูวิเศษไชยศรีถึงประตูพิมานไชยศรี โดยไม่นับรวมส่วนของพระอารามหลวง แต่รวมไปถึง บริเวณรอบนอกกำแพงชั้นในของพระบรมมหาราชวัง อันเป็นที่ตั้งของหน่วยราชการต่างๆ และที่ทำการของทหารรักษาพระราชวัง อย่างเช่น สำนักพระราชวัง สำนักราชเลขาธิการ ราชบัณฑิตยสถาน

เขตพระราชฐานชั้นกลาง : นับตั้งแต่ประตูพิมานไชยศรีกระทั่งถึงประตูสนามราชกิจ โดยเป็นที่ตั้งของปราสาทราชมณเฑียรมีทั้งสถาปัตยกรรมไทยและตะวันตก โดยมีวัตถุประสงค์ใช้เป็นสถานที่ประกอบพระราชพิธีสำคัญ ๆ เช่น พระราชพิธีบรมราชาภิเษก พระราชพิธีฉัตรมงคล โดยมีสถานที่สำคัญ ๆ ประกอบด้วย

• หมู่พระมหามณเฑียร : เป็นหมู่พระที่นั่งที่ได้สร้างขึ้นโดยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เพื่อทรงใช้เป็นที่ประทับและเป็นพระราชพิธีมณฑลในพระราชพิธีปราบดาภิเษก ตั้งอยู่ในเขตพระราชฐานชั้นกลางและชั้นใน ปัจจุบัน ใช้เป็นพระราชพิธีมณฑลสำหรับประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษกและพระราชพิธีสำคัญอื่น ๆ ในพระมหากษัตริย์ทุกพระองค์ในราชวงศ์จักรี โดยมีพระที่นั่งสำคัญของพระมหามณเฑียร ได้แก่ พระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน พระที่นั่งไพศาลทักษิน และพระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัยมไหยสูรยพิมาน
• หมู่พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท : สร้างขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เพื่อทรงใช้เป็นสถานที่ออกว่าราชการและเป็นที่ประทับส่วนพระองค์ ตั้งอยู่ในเขตพระราชฐานชั้นกลางและชั้นใน แต่เดิมนั้นประกอบไปด้วยหมู่พระที่นั่ง 11 องค์ ซึ่งในปัจจุบันอยู่สภาพที่ชำรุดทุดโทรมไปมากเกินกว่าจะบูรณะได้ จึงได้มีการรื้อถอนพระที่นั่งองค์หลายองค์ แต่องค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้สร้างพระที่นั่งขึ้นใหม่บนสถานที่เดิม อันได้แก่ พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท พระที่นั่งมูลสถานบรมอาสน์ พระที่นั่งสมมติเทวราชอุปบัติ และพระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬาร
• หมู่พระมหาปราสาท : เป็นหมู่พระที่นั่งที่สร้างขึ้นโดยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เพื่อวัตถุประสงค์ในการใช้เป็นสถานที่ประกอบพระราชพิธีสำคัญและเป็นพระราชมณเฑียรที่ประทับ ซึ่งตั้งอยู่ในเขตพระราชฐานชั้นกลางและชั้นใน ในปัจจุบัน ใช้เป็นสถานที่ประกอบพระราชพิธีสำคัญ อาทิ พระราชพิธีฉัตรมงคล รวมไปถึง เป็นสถานที่สำหรับสรงน้ำพระบรมศพและประดิษฐานพระบรมศพของพระบรมราชวงศ์ชั้นสูง โดยมีพระที่นั่งที่สำคัญได้แก่ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท พระที่นั่งพิมานรัตยา พระที่นั่งอาภรณ์พิโมกข์ปราสาท และพระที่นั่งราชกรัณยสภา
• พระที่นั่งบริเวณสวนศิวาลัย : สวนศิวาลัย เป็นสวนภายในพระบรมมหาราชวัง ตั้งอยู่ทางด้านทิศตะวันออก แต่เดิมนั้นเคยเป็นที่ตั้งของพระอภิเนาว์นิเวศน์ อันเป็นพระราชมณเฑียรที่ประทับของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวตราบกระทั่งทรงเสด็จสวรรคต แต่เนื่องจากทรุดโทรมมากและยากต่อการบูรณะซ่อมแซม ดังนั้น จึงจำต้องรื้อถอนไปเกือบหมดในช่วงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ปัจจุบันนั้น สวนศิวาลัยและบริเวณพื้นที่ใกล้เคียง มีพระที่นั่งที่สำคัญตั้งอยู่ ได้แก่ พระพุทธรัตนสถาน พระที่นั่งมหิศรปราสาท พระที่นั่งบรมพิมาน และพระที่นั่งศิวาลัยมหาปราสาท

เขตพระราชฐานชั้นใน : โดยนับตั้งแต่ประตูสนามราชกิจจนถึงแถวเต๊งทางทิศใต้ เป็นเขตสำหรับผู้หญิงล้วน ผู้ชายที่มีอายุ 13 ปีขึ้นไปห้ามเข้า เว้นไว้แต่องค์พระมหากษัตริย์ หากมีกิจต้องเข้าก็ต้องมีโขลนกำกับดูแล (โขลน หมายถึง ตำรวจหญิงที่คอยกำกับดูแล ความเรียบร้อยในเขตพระราชฐานชั้นใน) เป็นสถานที่ตั้งของพระตำหนัก เรือน ของพระมเหสี พระราชเทวี พระชายา พระราชธิดา เจ้าจอมมารดา เจ้าจอม ข้าราชบริพารและข้าราชการฝ่ายใน

ปัจจุบัน พระบรมมหาราชวังเป็นสถานที่ท่องเที่ยว ที่ได้รับความนิยมเป็นอย่างมากเป็นอันดับที่ 16 ของโลก โดยมีผู้เข้าเยี่ยมชมในปี พ.ศ. 2549 เป็นจำนวนถึง 8,995,000 คน